Ekrem Çulfa Aile Evlilik Çift Danışmanı                  Tel: 0533 373 81 23  E-Posta:ekremculfa@gmail.com

Öz şefkat, bireyin kendi yaşadığı olumsuz deneyimler karşısında duygularına karşı duyarlı ve açık olmasını, bu deneyimler sonucunda ortaya çıkan acıyı azaltma isteğini ve kendine karşı sevecen bir şekilde yaklaşmasını içermektedir. Benlik kavramı, ruh sağlığı ve psikolojik işlevsellik üstünde olumlu bir etkiye sahiptir.

Neff (2003) tarafından yapılan kavramsallaştırmaya göre öz-şefkatin üç temel bileşeni vardır. Bunlar kendine karşı nezaket, ortak insanlık bilinci ve farkındalıktır. Kişinin fiziksel, duygusal ya da bilişsel olarak acıya sebep olan deneyimleri ya da kişisel başarısızlıkları, yetersizlikleri ve hataları karşısında bu bileşenler, birbirleri ile etkileşim kurarak, öz-şefkatli bir zihin yapısının oluşmasını sağlamaktadır. Kendine karşı nezaket; bireyin acı veren deneyimleri, kişisel başarısızlıkları, yetersizlikleri ve hataları karşısında kendine karşı destekleyici, anlayışlı ve kabul edici bir tutum göstermesini içermektedir. Bireyin yaşadığı zorluklar karşısında kendine karşı sert, yargılayıcı, eleştirel ve küçümseyici bir dil kullanmasından ziyade, yakın bir arkadaşına yaklaşacağı gibi rahatlatıcı ve cesaretlendirici bir dille yaklaşmasını içermektedir.

Bireyin öz sevecen bir duruşa sahip olması, her ne olursa olsun kendisini affedeceği fikri ile vurdumduymaz olması ve aklına eseni yapması anlamına gelmemektedir. Aksine, bireyin zorluklar ile başa çıkabilmesi için ihtiyaç duyduğu güvenliği sağlayarak bireyi daha iyi olmaya teşvik etmektedir. Bunun yanı sıra, bireyin olumsuz deneyimleri karşısında kendisine karşı kabul edici ve sevecen davranması, benmerkezci bir tutum sergilediği anlamına gelmemektedir.

Ortak insanlık bilinci, çekilen acı ve sıkıntıların insanlığın ortak bir deneyimi olarak algılanmasını içermektedir. Yaşamın kaçınılmaz olarak acıları, başarısızlıkları ve hayal kırıklıklarını beraberinde getirdiğinin farkında olmak ve tüm insanların bunları deneyimlediğini anlamaktır. İşler her zaman planlanan veya arzulanan şekilde gitmeyebilir; bu sebeple bireyler, hayat standartları ya da kendileri ile ilgili hayal kırıklıklarına uğrayabilmektedir. Diğer taraftan, öz şefkatli bakış açısına göre insanların zaten kusurlu ve kırılgan oldukları belirtilmektedir. Bireyin hissettiği zayıflık karşısında kendisini diğer insanlardan izole olarak konumlandırması, kendisine acımasına ve insanlığa yabancılaşmasına sebep olmaktadır. Kendine acıyan birey, insanlık ile olan ilişkisini göz ardı etmekte ve kendi acısına daha fazla gömülmektedir. Öte yandan, paylaşımların bilincinde olmak, bireyin deneyimlerini değerlendirirken insanlığın yanılabilirlik ve kusurluluk özelliklerini göz önünde bulundurmasına ve kimsenin mükemmel olmadığı gerçeğinin bilincinde olmasına vurgu yapmaktadır. Bu perspektif sayesinde birey, kendisi dahil tüm insanların şefkat görmeye değer olduğunu anlamaktadır. Kişinin deneyimlerini izole ve dar bir pencereden ziyade, daha geniş olan insanlık penceresinden bakarak değerlendirmesi ve yaşamın olumlu olduğu kadar olumsuz deneyimler de barındırdığını kabul etmesi öz şefkatli olabilmenin gerekleri arasında görülmektedir.

Farkındalık, bireyin olumsuz duygu ve düşüncelerinin bilinçli olarak farkında olmasını ve böylelikle onları dengeli ve soğukkanlı bir tutumla ele alabilmesini ifade etmektedir. Farkındalık sahibi olunduğunda, içerisinde bulunulan anın gerçekliği bastırılmadan, yargılamadan ve kaçınmadan kucaklanabilmektedir. Bireyin kendisine şefkatle yaklaşabilmesi için ona acı veren duygu ve düşüncelere bakabilmesi, onları deneyimlemesi gerekmektedir.

REFERANSLAR

Bishop, S. R., Lau, M., Shapiro, S., Carlson, L., Anderson, N. D., Carmody, J., et al. (2004). Mindfulness: a proposed operational definition. Clin. Psychol. Sci. Pract. 11, 230–241. doi: 10.1093/clipsy.bph077

Neff, K. D. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2, 85-102.